Nước Mỹ là một quốc gia tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, và đó là một trong những giá trị cốt lõi làm nên sự vĩ đại của đất nước này. Tuy nhiên, khi nhìn vào một bộ phận cộng đồng người Việt tại đây, ranh giới giữa tín ngưỡng và mê tín dường như trở nên lu mờ. Điều này đặt ra một câu hỏi: liệu những thói quen, niềm tin đó có thực sự là tôn giáo hay chỉ đơn thuần là những ý niệm u mê, mù quáng? Bài viết này không nhằm mục đích phán xét hay đả kích bất kỳ ai, mà chỉ đơn thuần muốn soi chiếu một thực trạng mang tính xây dựng.

Trước hết, cần phân biệt rõ ràng rằng:

• Văn hoá: là những giá trị, quy tắc ứng xử, tập tục gắn liền với đời sống cộng đồng.
• Tín ngưỡng: là niềm tin vào tâm linh, vào các lễ nghi tôn giáo, các đấng linh thiêng.
• Mê tín: là sự u mê, kiêng kỵ, tin vào bùa phép hay những ý niệm sai trật, không có cơ sở.

Câu nói “có thờ có thiêng, có kiêng có lành” đã trở thành kim chỉ nam cho nhiều người Việt, nhưng liệu nó có thể áp dụng cho tất cả?

Nếu thế, những người không theo đạo hay không có thói quen cúng bái, kiêng kỵ sẽ bị coi là thiếu đạo đức, thiếu văn hóa chăng? Trong khi, hàng trăm triệu người Mỹ, không tin vào “Ngũ hành – Bát quái” hay “Tam hạp – Tứ hành xung” vẫn sống khỏe mạnh, hạnh phúc và tạo dựng nên một cường quốc phát triển vượt bậc. Đó là một minh chứng rõ ràng rằng sự thịnh vượng, an yên không phụ thuộc vào những điều kiêng kỵ hay bùa phép.

Chuyện phong thủy nơi đất Mỹ

Có người mua nhà phải mời thầy phong thủy đến xem. Nhưng nếu theo đúng phong thủy Á Đông thì… hầu như tất cả các căn nhà ở Mỹ đều phạm “đại kỵ”:

• Bếp (Hỏa) thường nằm ngay cạnh bồn rửa chén (Thủy) → phạm “Thủy Hỏa tương khắc”.
• Nhiều nhà có cửa trước thẳng cửa sau → phạm “Xuyên tâm sát”.
• Garage lại mở ra ngay đường lớn → phạm “Phong sát”.
• Nhà vệ sinh thường ở vị trí trung tâm → phạm “Lưỡng quỷ vận tài”.
• Phòng ngủ chính thường có gương đối diện giường → phạm “Hung vị sát”.

Nếu theo cách tính toán này thì chắc cả nước Mỹ đã sạt nghiệp hết.

Nhiều người vì theo lời “thầy” mà yêu cầu con cháu phải bỏ tiền bạc, thời gian để sửa chữa, cải tạo nhà cửa, xin giấy phép xây dựng để thay đổi theo ý thầy. Thậm chí còn phải tốn kha khá chi phí “thỉnh” và “có vấn” từ thầy.

Từ cúng vái đến bùa chú

Ở khu phố người Việt, không hiếm khi thấy những chiếc xe mới “đội” trên đầu nào gà, nào hoa, nào xôi, nào vàng mã. Bên trong thì đầy bùa chú, tượng Phật, nhang đèn. Hỏi ra thì đó là “cúng xe để được bình an”. Chính những thứ lỉnh khỉnh này đôi khi lại làm vướng víu ảnh hưởng đến an toàn giao thông và sinh mạng người khác. Nếu an toàn giao thông chỉ nhờ cúng vái, bùa chú thì có lẽ con người nên bỏ luật giao thông đi là vừa.

Việc tập trung thái quá vào những hành vi mang tính tâm linh nhưng lại lơ là những quy tắc cơ bản trong cuộc sống là một điều đáng suy ngẫm.

Từ bái vọng đến phiền phức

Một thực tế khác là nhiều người Việt vẫn duy trì thói quen cúng bái quá mức nơi đất Mỹ. Trước cửa nhà, trong sân chung cư, thậm chí ở bãi đậu xe, không hiếm khi thấy cảnh bày biện mâm cúng, thắp nhang, đốt vàng mã. Ở một số khu phố đông người Việt, cảnh khói nghi ngút, giấy tiền vàng bạc bay tung toé không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn là nguy cơ cháy nổ rất khó đoán.

Nhiều người còn giữ thói quen kiêng kỵ quá mức: kiêng tuổi khi kết hôn, kiêng mở hàng, kiêng mượn tuổi xây nhà… Những điều tưởng như “an tâm tinh thần” lại dễ trở thành gánh nặng cho người khác, làm rối thêm cuộc sống vốn đã bận rộn nơi xứ người. Chẳng hạn, có đám cưới phải dời ngày chỉ vì thầy phán “không hợp tuổi”, hoặc việc mua bán, khai trương bị trì hoãn vì “ngày chưa đẹp”. Đôi khi chính những nghi thức, kiêng kỵ này còn gây ra sự khó chịu, phiền toái cho bạn bè, hàng xóm, và cả những người không cùng tín ngưỡng.

Không ít gia đình còn bắt con cháu phải vái lạy, đọc văn khấn một cách ép buộc. Với người trẻ sinh ra và lớn lên trong môi trường đề cao tự do cá nhân như ở Mỹ, những nghi thức gò bó ấy đôi khi khiến họ cảm thấy khó chịu, thậm chí xa cách với chính văn hóa gốc của mình. Niềm tin nếu được thực hành trong sự tự nguyện thì sẽ trở thành một giá trị tinh thần đẹp, còn nếu biến thành áp đặt thì vô tình lại làm méo mó ý nghĩa ban đầu. Sai trật về tín ngưỡng.

Lời kết

Niềm tin cá nhân là quyền tự do được tôn trọng, nhưng khi sự bày vẽ, kiêng cữ vượt quá giới hạn, nó không chỉ làm khổ chính mình mà còn ảnh hưởng đến cộng đồng.

Trong lịch sử Trung Hoa, từ Tào Tháo cho đến Từ Hy Thái hậu đều tin vào “táng mộ giữ long mạch”, chọn đất phong thủy tuyệt đẹp để xây dựng lăng tẩm, cung điện với niềm tin sẽ bảo vệ triều đại lâu dài. Nhưng kết cục, không triều đại nào thoát khỏi suy vong. Nếu phong thủy thật sự quyết định vận mệnh, thì lẽ ra họ đã trường tồn.

Người Việt có một nền văn hóa phong phú, tín ngưỡng đa dạng – đó là điều đáng trân trọng. Nhưng mê tín thì khác, nó làm méo mó giá trị văn hóa, khiến con người tin vào điều hoang đường thay vì tri thức và khoa học. Ở một xã hội tiên tiến như Mỹ, chúng ta càng cần phân biệt rạch ròi để giữ gìn phần tinh hoa của tín ngưỡng, loại bỏ những thói quen mê tín, sống lành mạnh và tự tin hơn.